استرس به معنی فشار روحی و تنش درونی است و در زندگی روزانه به طور فراوان دیده می شود در واقع استرس به معنای ترسی ناشناخته است ترس از مسایل موارد و چیزهایی که از آنها اطلاع دقیقی نداریم مثل استرس امتحان ترس از آینده و.....
اهمیت استرس و تا ثیر آن در رفتار آدمی در تمام جنبه های زندگی انسان ملموس است فشار های روانی ناشی از خانواده محل کار و... می تواند تبعات بسیاری را به دنبال داشته باشد کوشش برای ادارهی خانواده نگرانی فرزندان انتظارات و توقعات اعضای خانواده ترافیک و.... موجب می شود فرد ازطلوع صبح تا شامگاه دچار تنش –استرس – هیجان و بیم و امید شود که کودکان نیز به اندازه ی خود از این قاعده مستثنا نیستند
بچه های استرس
والدین در نقش حامی کودکانشان اغلب تمایل دارند که فکر کنند دنیای او همیشه شاد و بدون خطر است دلایل آنها برای اثبات این موضوع این است که از نظر آنها کودکانشان کاری ندارند که تعهد انجامش را داشته باشند یا مثلا نباید قبض ها را پرداخت کنند در صورتی که والدین دراشتباه هستند یک سوال پس چه چیزممکن است کودکان را آزار دهد ؟
خب در واقع خیلی چیز ها حتی کودکان خیلی کم سن و سال نگرانی های مخصوص به خود را دارند و ممکن است در جه هایی از استرس را حس کنند همان طور که قبلا اشاره شد استرس واکنشی است که بدن ما بعد از یک حادثه از خود نشان می دهد و کنترل آن به میزان توانایی ما در ارایه ی رفتار مناسب در طول حادثه بستگی دارد در واقع کنترل و مهار کردن استرس به این مهم بستگی دارد که ما چگونه با حوادث مشکلات برخورد کنیم
استرس در اغلب موارد برخاسته از منابع خارجی از قبیل خانواده – دوستان یا مدرسه است اما می تواند از درون شخص نیز ناشی شود فشار روانی معمول که بر هرشخصی وارد می شود می تواند با پیش آمدن شرایطش دور از انتظار افزایش یابد پس هرکسی ممکن است دچار استرس شود حتی کودکی که حس می کند مسایل برایش تحمل شده اند برای مثال یک کودک دوساله ممکن است به دلیل حضور نداشتن کافی فردی که به او آرامش می بخشد دچار استرس شود مثلا عدم حضور کافی مادر یا پدر ( مادرانی که شاغل هستند و...) در مورد کودکانی که در شرف ورود به مدرسه به سر می برند جدایی از والدین مهم ترین عامل اضطراب در این کودکان است با رشد کودک فشار های تحصیلی ونیز فشاری که از جانب گروه ( جمعی که کودک می خواهد عضو آن باشد ) به او وارد می شود موجب استرس و اضطراب او می شوند به علاوه گاهی والدین بدون اینکه متوجه شوند به استرس زندگی کودکانشان می افزایند مثلا هنگامی که جلوی کودک با هم جرو بحث می کنند
یا مثلا والدینی که در زندگی خود بسیار موفق هستند معمولا از فرزندانشان نیز انتظار بالایی دارند در حالی که شاید علایق و اهداف فرزندانشان با آنها متفاوت باشد پدر و مادر هایی که بر خلاف میل فرزندانشان آنها را وادار می کنند توفیقات ورزشی کسب کنند یا آنها را در فعالیت های فوق برنامه ی زیادی ثبت نام می کنند نیز ممکن است در آنها ایجاد استرس وسرخوردگی کنند و در فرزندانشان دلسردی ایجاد کنند
بسیاری ازمعلمان ( سرکلاس ) این احساس را دارند که تعداد زیادی از بچه ها بیرون از مدرسه پیش از اندازه مشغله دارند و فرصت استراحت کردن یا کمی آرامش یافتن ( بعد از مدرسه ) را ندارند شروع شکایت های بچه ها از زیادی کلاس ها یا سرباز زدن از شرکت در آنها پیامی واضح به والدین است در چنین حالتی بهتر است با فرزندتان در مورد چگونگی کلاس های فوق برنامه اش گفتگو کرد و ببینید آیا با حذف یکی از آنها موافق است یا مخالف
( خطاب به والدین )
اگر دریافتید که هیچ کدام را نمی خواهد کنار بگذارد به او کمک کنید تا راه حل هایی برای بهتر مدیریت کردن زمان و مسئولیت هایش بیابد به طوری که کمتر دچار اضطراب شود میزان استرس فرزند شما ممکن است با عوا ملی غیر از ان چه در زندگی خودش رخ می دهد افزایش یابد برای مثال به نظر شما آیا فرزند شما صحبت هایتان را در مورد مشکلات تان در محل کار و... را نمی شنود؟ یا آیا فکر می کنید او متوجه مشکلات مالی یا حتی بحث و مشاجرات شما نیست ؟
واقعیت این است که وقتی بچه ها اطراف شما هستند باید به نحوه ی طرح این گونه مشکلات توجه داشته باشید چرا که قسمتی از اضطراب شما به آنها منتقل می شود و این شرایط نگرانشان می کند حال آنکه در حقیقت مشکل مربوط به آنها نیست !
در پایان فراموش نکنید که عوامل تشدید کننده ای چون بیماری – مرگ یک عزیز یا طلاق نیز می تواند سبب استرس در فرزند شما شود همین که یکی از عوامل به فشار های کوچک زندگی روزمره ی او اضافه شود حس اضطراب قوی تر می شود حتی طلاقی که در بهترین شرایط ممکن بین والدین صورت پذیرد ممکن است برای کودکان قابل پذیرش نباشد و نتوانند به راحتی با آن کنار بیایند زیرا نظام اولیه ی حمایتی شان ( خانواده شان ) از هم پاشیده شده و دستخوش تغییر خواهد شد پس با این تفاسیر فرزندان طلاق در معرض استرس قرار دارند علاوه بر این والدینی که طلاق گرفته اند یا جدا از هم زندگی می کنند هرگز نباید از فرزندشان بخواهند که از آنها جانب داری کنند( طرف آنها را بگیرند ) زیرا مسائل و روابط والدین مربوط به خود آنها می باشد و نباید فرزندانشان را در آن دخالت دهند هم چنین والدین نباید در حضور کودک از دیگری بد گویی کنند
نشانه های استرس در کودکان چه چیزهایی هستند؟
تشخیص ....
تشخیص استرس کودکان به سادگی میسر نیست تغییرات رفتاری در مدت زمان کوتاه مانند تغییر خلق و خو ( کودکان در این مواقع ممکن است پرخاشگر یا مضطرب و حساس شوند ) اختلال در خواب یا حتی شب ادراری می توانند نشان دهنده ی فشار روانی ( استرس ) باشند برخی کودکان حتی به آثار جسمی استرس ( سوماتاتروب یا بیماری های روان تنی ) مانند دل درد و سر درد دچار می شوند
برخی دیگر مشکل تمرکز دارند یا برای انجام تکالیفشان با مشکل روبه رو هستند کودکان کم سن و سال تر با عادت های جدید مانند مکیدن انگشت شصت – فرو بردن انگشتان داخل مو ها و پیچیدن مو ها دور انگشتان دست یا حتی انگشت در بینی کردن به استرس واکنش نشان می دهند کو دکان بزرگتر ممکن است شروع به دروغ گویی کنند یا بخواهند سرکشی و پرخاش گری کنند کودکان تحت استرس ممکن است کابوس ببینند یا با جدا شدن از شما مشکل داشته باشند ( اضطراب جدایی ) –به مشکلات کوچک و کم اهمیت واکنش نا متناسب نشان دهند یا با افت نمرات ( افت تحصیلی ) روبه رو شوند
دلایل استرس کودکان چیست؟
در واقع استرس واکنش فیزیکی شیمیایی و احساسی بدن ما انسان ها به یک موقعیت محرک (مهیج ) – نگران کننده – مبهم و آشفته است کو دکان ممکن است در هر سنی دچار استرس شوند اما شیوه ی واکنش آنها بستگی به سن خلق و خو و محیط خانوادگی شان بستگی دارد جالب است بدانید که حتی نوزادان 7-6 ماهه نیز هنگامی که از آغوش مادر یا یکی از اعضای خانواده ی نزدیک خود جدا می شوند هم دچار به نوعی استرس و اضطراب می شوند کودکان اساسا با دو نوع استرس مواجه می شوند
اولی استرس طبیعی است که در مراحل رشد کودکان ظاهر می شود یادگیری – راه رفتن – حرف زدن – و دوست یابی اتفاقاتی هستند که می توانند برای کودکان استرس زا باشند این ها شکل هایی از استرس مفید هستند زیرا به رشد و استقلال کودک کمک می کنند
دومین نوع استرس مربوط به تغییرات یا وقایع مهمی است که در جریان زندگی رخ می دهند و می توانند ذهن کودک شما را آشفته ویا او را عصبی کنند
موقعیت هایی که می توانند به استرس نوع دوم دامن بزنند عبارت اند از ..
طلاق –هنگامی که والدین از هم جدا می شوند یا با هم مشاجره می کنند کودک احساس نا امنی می کند و می ترسد چیزی را از دست بدهد تا جایی که احساس تنهایی و ترس می کند
تغییر محل سکونت –نقل مکان برای کودک به معنای ترک جامعه – مدرسه و گروه دوستانی است که در کنارشان احساس آرامش می کرده است این امر می تواند برای او احساس عدم امنیت-آشفتگی و اضطراب به بار آورد
مرگ- کودکان از خبر مرگ بسیار پریشان می شوند چه مرگ یکی از اعضای خانواده باشد چه یک دوست یا حتی حیوان خانوادگی شان در این مواقع کودک ممکن است فکر کند به طریقی مسبب مرگ فرد یا موجود مورد علاقه اش شده و احساس گناه شدیدو استرس در او ایجاد می شود
فعالیت بیش از حد – به سرعت از مدرسه به کلاس ورزش رفتن و همزمان آموختن موسیقی بدون فرصت استراحت می تواند موجب اضطراب و استرس نزد کودکان شود
فشار اطرا فیان – کودکانی که به سن مدرسه رفتن رسیده اند ممکن است تحت تاثیر ارزیابی بچه های دیگر در مورد خودشان یا طرز رفتار آنها قرارگیرند تمایل به انطباق خود با سبک و سیاق و عادت های گروهایی که با آنها در ارتباط اند (در واقع همسان سازی کودک با سبک و سیاق و عادت های گروه هایی که کودک با آنها در ارتباط است ودرواقع هم رنگی با جماعت ) نیز می تواند باعث استرس کودکان شود
مهندس رضا بیگدلی